Architectuur in Nederland: de eeuwige opgelegde moderniteit leidt tot hopeloze eenvormigheid.

Tja.. op de faculteit bouwkunde in Delft zie je de wildste ontwerpen voorbijkomen.

Echter als je een land van polderen en iedereen tevreden houden krijgt, krijg je ook weinig excentrieke gebouwen. Niks kan er echt uit springen, want dat verkoopt/trekt de buurt niet.

Uitzonderingen daar gelaten hoor.

Overigens zijn we wel een beetje van de eenheidsworst VINEX wijken afgestapt, je ziet steeds meer individuele variaties aan de buitenkant met vanbinnen dezelfde opbouw.

Maar is de eenheidswordt en lelijkheid die hier zo treffend wordt geïllustreerd nou werkelijk het gevolg van onderdrukking op de opleidingen, zoals de TS lijkt te suggereren, of raakt de wat naïeve, wereldverbeterende architect-in-spe na zijn bul behaald te hebben verstrikt in een web van snelle vastgoedjongens, ambitieuze politici, bedilzuchtige welstandscommissies en belangengroepjes, en loesje onderaannemers ('nee hoor meneertje, tegel A is echt niet te onderscheiden van tegel B')?

Verder zou hier misschien ook wel eens sprake kunnen zijn van survivorship bias: in dit geval de neiging om de overlevende voorbeelden van architectuur uit het verleden als exemplarisch voor die tijd te beschouwen. Vaak zijn dat uitzonderlijke gebouwen juist omdat er nog zo weinig van te vinden zijn; de rest is allang ten prooi gevallen aan de sloophamer, brandhaarden of bombardementen. Daarvoor in de plaats komt nu dan wat hier in één adem onder 'de moderniteit' wordt geschaard. Maar zagen al die stadjes in de 15e eeuw er ook niet min of meer hetzelfde uit? Na het zoveelste Romaanse kerkje in Italië kon ik het verschil ook niet meer zien.

Met andere woorden: de uitspraak dat architectuur door de eeuwen heen een expressie van individuele smaak is, waag ik te betwijfelen. Eerder was die 'individuele smaak' ook geënt op wat de buurman bedacht, en toen architecten en bouwmeesters wat begonen te reizen door Europa keken ze het ook van de verder weg gelegen voorbeelden af. Misschien is dat vooral een romantisch ideaal. Vroeger waren het de koningshuizen en de Kerk die de architectuur bepaalden die we nu als voorbeelden voor die tijd typeren; nu hebben zij plaats gemaakt voor de door mij in mijn vorige post benoemde groep. Gechargeerd misschien, maar als architect moet je toch maar hopen van het statuur Calatrava te zijn om iets van individuele expressie in je bouwwerken verwezenlijkt te zien.

Wat mij in Nederland opvalt is dat er in de grote steden heel weinig kleine bouwprojecten zijn. In Rotterdam viel dat heel hard op toen de bouw van grotere projecten op was gedroogd. Dit geeft toch wel aan dat de ontwikkelaars vooral grotere partijen zijn die niet geinteresseerd zijn in individuele panden. En je ziet gewoon dat de grotere partijen veilig ontwikkelen, met veilige architectuur die algemeen wordt beschouwd als netjes. Geen gedoe met de welstand, geen gedoe met de grote beleggers die de panden weer opkopen.

Er zijn te weinig kleine projecten van kleine ontwikkelaars die op een kleine schaal iets leuks willen neerzetten. Als dit gebeurt is dit vaak in de oude binnensteden, gewoon omdat daar kleine kavels zijn die soms beschikbaar komen voor nieuwbouw. Dan wordt er alleen weer snel gebouwd in historiserende stijl, het mag immers niet contrasteren.

Er zijn gewoon net iets teveel nivellerende elementen binnen de Nederlandse stedenbouw, architectuur en projectontwikkeling die er voor zorgen dat er vooral hetzelfde maar dan net wat anders wordt gebouwd.

da_scotty said:

Tja.. op de faculteit bouwkunde in Delft zie je de wildste ontwerpen voorbijkomen.

Echter als je een land van polderen en iedereen tevreden houden krijgt, krijg je ook weinig excentrieke gebouwen. Niks kan er echt uit springen, want dat verkoopt/trekt de buurt niet.

Uitzonderingen daar gelaten hoor.

Overigens zijn we wel een beetje van de eenheidsworst VINEX wijken afgestapt, je ziet steeds meer individuele variaties aan de buitenkant met vanbinnen dezelfde opbouw.

Click to expand...

is het niet juist delft dat een belangrijke rol heeft gespeeld - en nog steeds - in hoe er in nederland gebouwd wordt?

Nemo said:

De huidige maatschappij zou meer individualistisch zijn, maar dan komt dat slecht tot uiting in de woningbouw:

Click to expand...

individualisme gedijt bij anonimiteit.

Als je kijkt naar veel van die gebouwen, tja, ze zullen zeker zijn ingetoomd door allerlei betrokken partijen, die bijvoorbeeld zeggen dat het duurder is dan eenheidsworst (misschien is dat zo maar dat is vooral korte termijn natuurlijk) of dat het nergens op lijkt zodat de welstandscommissie om de hoek komt kijken. Het gebrek aan contrast willen hebben in een straat zie je daardoor veel in Nederland, zoals Momo beschrijft.

De Belgen daarentegen kijken nergens van op, die hebben niet van zulke regelzucht, maar het landschap is er nogal verrommeld vergeleken met Nederland.

Beter zou zijn om in oververhitte gebieden/wijken de markt zoveel mogelijk open te gooien, daar waar toch al veel gebouwd is, met het beperken van de macht van commissies en nimby's. In zo'n omgeving zouden ontwikkelaars veel meer in staat zijn iets origineels neer te zetten en zou in zo'n markt ook veel meer hoogbouw kunnen worden gepland. Dit gaat natuurlijk niet op voor de binnenstad van Amsterdam, maar voor driekwart van de A10 en voor Rotterdam zou het een zegen zijn.

de flatneuroot said:

Van mij mogen ze juist wel weer terug naar de "moderniteit". De zoveelste woonwijk in jaren dertig stijl komt mijn neus wel inmiddels uit. Toppunt van lelijkheid naar mijn mening.

Click to expand...

Komt vaak ook door de slechte detaillering. Die huizen worden even snel uit de grond gestampt als huizen in moderne stijl. En aan goedkope betonstenen als metselwerk en kunststof of aluminium dakranden en -goten, die deze huizen zo lelijk maken, is geen gebrek. En uiteraard alles met standaardmaten.
Dat terwijl aandacht voor ornamenten belangrijk is in dit tijdperk.
Maar waar ik me nog meer aan stoor zijn de historisend gebouwde wiinkelgebieden, waar je in die zogenaamd oude architectuur toch enorme roldeuren voor laadruimtes en ruime ingangen voor parkeergarages vindt. Natuurlijk is dat nodig, maar het is geen gezicht.

Ik zal wel de enige zijn, maar ik ben zelf wel een fan van kantoorgebouwen in spiegelglas.


Ze verdwijnen zo mooi in de blauwe lucht.

de flatneuroot said:

Van mij mogen ze juist wel weer terug naar de "moderniteit". De zoveelste woonwijk in jaren dertig stijl komt mijn neus wel inmiddels uit. Toppunt van lelijkheid naar mijn mening.

Click to expand...

Je hebt het over woningbouw. Maar noem mij 1 toren die compleet afwijkt van het modernisme? Ik zie op de Zuidas enkel torens bestaande uit blokken: massaproducties zonder enige vorm van ambacht of kunst. Het zijn feitelijk gestandaardiseerde VINEX-torens, maar omdat ze de hoogte ingaan vinden we het nog wat. Of het nabijgelegen project NU.VU, ook al zo'n overgekopieerd gebouw met achterhaalde quasi-speelse vormen en materiaalgebruik. Of de gebouwen van The Powerhouse Co, die nu werkelijk overal opschieten en alleen opvallen vanwege de ronde vormen. Maar het blijven net zo goed blokken met een zeer simplistisch gevormde gevel. Het zijn stuk voor stuk wegwerpontwerpen die nooit een monumentale status zullen bereiken omdat het moederontwerp 50 jaar geleden al is geleverd door architecten als Mies von der Rohe.

Wat ik graag weer een keer zou willen zien is ambacht en detail. Een gebouw dat compleet anders is dan standaard modernisme. Ik zou het geweldig vinden als er weer eens ontwikkelaars en architecten opstaan met lef en waardoor er detail wordt gebracht in de gevels van gebouwontwerpen en die zich niet laten vangen door goedkope massaproductie. Het zou mooi zijn als bedrijven lef hebben om zichzelf zo'n gebouw aan te laten meten. Nu zie je dergelijke gebouwen alleen maar in een computergame of film, maar het zou mooi zijn als we de middelmaat van het standaard modernisme zouden doorbreken en meer diversiteit brengen in de bouw. En dan heb ik het dus niet over prefab-jaren '30 huizen. Maar solide ontwerpen vol met detail, waardoor het gebouw weer een kunstobject wordt. Misschien niet het beste voorbeeld, maar wel in lijn met wat ik bedoel: Beurspassage/Oersoep Amsterdam. Hier hebben kunstenaars van een saaie passage een stukje beleving gemaakt. Mooi of niet, maar het is een uniek stukje stad. Dit kan net zo goed in woningbouw en kantorenbouw. Maar het lijkt of degenen met de financiele middelen nergens kunnen aankloppen, want het ambacht bestaat nauwelijks meer.

Het is inmiddels zo standaard geworden een toekomstperspectief te bedenken met alleen maar ultra modernistische architectuur, dat zelfs de steden in Star Wars achterhaald zijn door de werkelijkheid, zonder dat er een perspectief voor een nieuwe werkelijkheid voor in de plaats is gekomen. Het lijkt wel of we in een vicieuze cirkel zitten waarin de markt en dus H&M/IKEA-architectuur, de boventoon voert. Vooral niet dromen, vooral niet creatief zijn. Vooral geen lef hebben door terug te grijpen op compleet andere bouwstijlen. etc. Gewoon lekker in een blokkendoos en blij zijn met een verspringend raampje en een grappig oplopende trapvorm. Als men daarvoor kiest is dat prima. Maar heeft men überhaupt wel keuze?

Nemo said:

[...]

Wat ik graag weer een keer zou willen zien is ambacht en detail. Een gebouw dat compleet anders is dan standaard modernisme. Ik zou het geweldig vinden als er weer eens ontwikkelaars en architecten opstaan met lef en waardoor er detail wordt gebracht in de gevels van gebouwontwerpen en die zich niet laten vangen door goedkope massaproductie. Het zou mooi zijn als bedrijven lef hebben om zichzelf zo'n gebouw aan te laten meten.

[...]

Click to expand...

Om het bij torens te houden: kun je er eens wat noemen die voldoen aan je criteria hierboven?

Je hebt eenmaal bouwstijlen die bepaalde kenmerken hebben. Na de zoveelste gotische kathedraal kon ik ze ook niet meer uit elkaar houden.
Persoonlijk stoor ik me er niet aan, zal ook wel komen dat ik het modernisme persoonlijk de mooiste bouwstijl vind, ik ben niet van de tierelantijntjes.
Ik heb dat Beurspassage/Oersoep bekeken, het is absoluut niet mijn smaak, maar leuk voor een keer maar bij een derde wordt ook saai.
Je hebt dromers en daarna komen de copy-cats.
Wat mij leuk lijkt is dat er een bouwstijl komt die echt weer vernieuwend is die op geen enkele voorgaande bouwstijl teruggrijpt.

Aangezien de meeste oude nieuwe bouwstijlen eigenlijk gewoon altijd op iets terugvielen uit de oude architectuur, vormgeving of kunst zal er nu ook niet meer zo snel een compleet originele nieuwe stroming ontstaan. Het modernisme is ook ontstaan uit verschillende moderne kunststromen bijvoorbeeld het kubisme en abstracte kunst, maar vooral ook de drang om helemaal back to basic te gaan.

In dat opzicht is er binnen de postmoderne architectuur een duidelijk splitsing, je hebt de architecten die echt helemaal naar bouwstijlen uit verleden teruggrijpen en dat precies willen kopiëren. En de architecten die juist weer een oude traditie om kunst en design in hun ontwerpen te integreren, waarbij ook moderne kunst wordt gebruikt. Het hoogtepunt van dit postmodernisme in Nederland is natuurlijk wel het Inntel Hotel Zaandam met de oude Zaanse Schans geveltjes verwerkt in de grote gevel van het gebouw. Dat is een combinatie van het teruggrijpen van oude architectuur en dat te verwerken van design in een groter geheel.

In de hele VINEX periode zie je dit vaker terugkomen. De VINEX wordt hier vaak afgedaan als een periode met eentonige middelmatigheid, in de realiteit is het juist de eerste keer na de oorlog in de grootschalige woningbouw dat er juist ook tegen het modernisme is ingegaan. Tussen de verschillende VINEX wijken zijn er nog grote verschillen terwijl alle wijken uit de jaren '60, '70 en '80 in geheel Nederland precies op elkaar lijken. Waar er in die periode toch was geëxperimenteerd ging het juist om het perfectioneren van het modernisme. Nu zie je juist weer dat het allemaal weer hetzelfde wordt. De succesvolle stylen uit de VINEX worden nu weer oneindig gekopieerd, waarbij er steeds meer gebruik wordt gemaakt van massa productie. Door de crisis in de bouw is er veel geïnvesteerd in het terugdringen van de bouwkosten en bouwduur. En dat wordt nu gebruikt nu de markt weer uit het dal is gekropen en er weer meer wordt gebouwd.

Wil je nu iets nieuws creëren in de architectuur moet je tegen deze stroom in gaan, wat steeds lastiger zal worden om te bouwen omdat de bouwbedrijven zich ook steeds meer focussen op industriële bouw waardoor de oude bouw ambacht ook langzaam verdwijnt. Daardoor wordt industrieel bouwen niet alleen goedkoper, het is nu ook gewoon duurder geworden om op een ouderwets niet gestandaardiseerde manier te bouwen. Het gaat dus niet zozeer meer om lef tonen, het gaat er om dat er partijen zijn die hun portemonnee willen trekken om echt iets unieks neer te zetten. Voor goede architectuur is er uiteindelijk gewoon geld nodig. Dit is niet perse het verschil tussen het modernisme en het post modernisme. Voor een perfect strakke gevel moet je niet aankomen met een standaard glazen/aluminium geveldeel die je overal ziet. Maar juist met een echt mooi geveldelen met mooie materialen, goede afwerking, die perfect op elkaar aansluiten.


Aan de andere kant kunnen innovaties in het industrieel bouwen ook juist weer zorgen voor meer diversiteit. Experimenten met 3D printen zijn al gaande, in potentie kan daarmee op grote schaal veel meer diversiteit in geveldelen worden gerealiseerd. Wat de mogelijkheid kan gaan bieden om nieuwe bouwstijlen te kunnen ontwikkelen.

Alargule said:

Om het bij torens te houden: kun je er eens wat noemen die voldoen aan je criteria hierboven?

Click to expand...

Een toren moet ik nog even opsnorren, maar er kwam zowaar een mooi Rotterdams voorbeeld voorbij van een project op het Noordereiland.

Gyz said:

Via de instagram feed van een van V8's architecten ook twee mooie detailplaten van dit project gevonden.

Click to expand...

Dit ontwerp staat haaks op de achterhaalde en vooral geestdodende pixelarchitectuur, waarbij enkele wordt gespeeld met bokjes en raampartijen om 'speelsheid' te suggereren.


http://nul20.nl

Zoals dit project in Amsterdam daar een mooi voorbeeld van is. Geen enkele creativiteit. Zo kinderlijk, dat je er moedeloos van wordt. Het is verbazingwekkend dat men dit soort praktijken, die in Nederland vooral tijdens de crisisjaren '50 en '60 normaal zijn geworden, nu nog steeds kritiekloos doorgang vinden, terwijl er nu juist weer meer geld om iets meer fantasie in het ontwerp te stoppen. Alle boeiende steden in de wereld danken hun populariteit aan diversiteit en niet aan eenvormigheid. Deze wijk is Amsterdam is zo eenvormig als maar kan en daar doen verspringende balkonnetjes en afwijkende raampartijen niets aan af.

GrijzePilion said:

Ik zal wel de enige zijn, maar ik ben zelf wel een fan van kantoorgebouwen in spiegelglas.

Click to expand...

Nee hoor, ik vind het gebouw van Bonnema nog steeds een van de meest beeldbepalende gebouwen van Rotterdam. Maar de NN-torens staan dan ook in Eredivisie van spiegelglasgebouwen. Het grootste deel betreft een enorme vuilnisbelt van eindeloze misselijkmakende ontwerpen van kantoren die aan de rand van snelwegen en op bedrijfsterreinen zijn gebouwd. Het zijn super-in zichzelf gekeerde macho-gebouwen.

Bij hoge torens als NN en ook bij de Beurs/WTC in Rotterdam zorgt het spiegelglas juist voor de weerspiegeling van de lucht en dat maakt het gebouw een heel stuk minder massief. Op veel luchtfoto's vallen deze gebouwen bijna weg.


https://images.adsttc.com

Zoek Nationale Nederlanden

Nemo said:

Wat ik graag weer een keer zou willen zien is ambacht en detail ... met lef en waardoor er detail wordt gebracht in de gevels van gebouwontwerpen en die zich niet laten vangen door goedkope massaproductie. Het zou mooi zijn als bedrijven lef hebben om zichzelf zo'n gebouw aan te laten mete

Click to expand...

tsja, dat is wat succesvolle bedrijven doen: goedkope eenvormige massaproductie. het zou dan raar zijn om een hoofdkwartier te bewonen dat vloekt met die beginselen.

^^ die volg ik niet. Veel succesvolle bedrijven hebben toch juist een fraai of in ieder geval bijzonder 'hoofdkwartier' zoals Unilever, Rabobank of kleinschaliger Miele, Van Oord of BinckBank? Of bedoel je dat succesvolle projectontwikkelaars dat gebruiken om een bedrijventerrein uit de grond te stampen? Maar op zo'n bedrijventerrein zitten toch niet vaak de hoofdkantoren?