[AMS guy]

Około 1910 r. powstaje w Niderlandach nowy prąd w architekturze, odznaczający się dużą swobodą wyrazu, który jest reakcją sprzeciwu na panujące w modzie neo style. Szybko przyjmuje on również formę protestu przeciw ponuremu racjonalizmowi. Trzech młodych architektów: Michel de Klerk, Pieter Lodewijk Kramer i Johan Melchior van der Mey, którzy wkrótce przyczynią się do zmiany wizerunku niderlandzkich miast, pracuje w biurze architektonicznym Eduarda Cuypersa. Chociaż sam Cuypers nie był progresywnym architektem ani nie pozostawił po sobie wielkich dokonań w odróżnieniu od swojego wuja - Pierre Cuypersa, twórcy między innymi dworca centralnego oraz Rijksmuseum w Amsterdamie - to jednak dbał o swoich podopiecznych, dając im możliwośc rozwoju. W 1910 r. de Klerk, Kramer i van der Mey postanawiają opuścić biuro Cuypersa i rozpocząć działalność na własną rękę.


Hendrik Petrus Berlage - konflikt i inspiracja

W 1884 r. rada miasta w Amsterdamie rozpisała konkurs na nowy budynek giełdy. Stworzenie projektu zostało ostatecznie powierzone Berlagowi. Berlage był architektem mocno zakorzenionym w XIX-wiecznej tradycji, tworzącym w duchu neo stylów, jednak w budynku giełdy (1903) da się zauważyć połączenie elementów neo (romańskie, renesansowe) z secesją. Budynek ten jest na tyle osobliwy, że trudno go przyporządkować konkretnemu stylowi, przez co jest nazywany "stylem Berlage". Często odbiera sie go błędnie jako przykład architektury Szkoły Amsterdamskiej. Dzieje się tak być może dlatego, że chociaż architekci spod znaku De Amsterdamse School oficjalnie występowali przeciw historyzmowi i samemu Berlage, to jednak architektura budynku giełdy wywarła na nich dość mocny wpływ. Oprócz tego - co może brzmieć jak paradoks - projektowali oni dla Berlage, gdy ten otrzymał zadanie stworzenia planu nowej dzielnicy mieszkaniowej w Amsterdamie - Oud Zuid (Stare Południe).


Dom Floty - Scheepvaarthuis

W 1905 r. Amsterdam jest pierwszym miastem, które ustanawia urząd Doradcy Estetycznego Architektury. Zadaniem doradcy będzie stworzenie wizji rozwoju miasta. Urząd ten obejmuje wkrótce van der Mey. Jego dzieło - Dom Floty (1912) będzie punktem zwrotnym, mającym decydujący wpływ na kierunek rozwoju Szkoły Amsterdamskiej.


Michel de Klerk, "statek" i "pałace dla robotników"

W drugim dziesięcioleciu XX wieku Michel de Klerk projektuje w Amsterdamie na zlecenie korporacji mieszkaniowej De Dageraad kilka kwartałów mieszkań komunalnych dla robotników, w powstającej dzielnicy Spaarndammerbuurt. Po wprowadzeniu specjalnego prawa (De Woningwet 1901 - "prawo mieszkaniowe - światło i przestrzeń") nakazującego większą dbałość o jakość budownictwa mieszkaniowego, dobrze zapowiadający się architekt ma nieskrępowane ręce i pełne pole do popisu. W 1919 r. powstaje budynek Het Schip (statek), który zbiera burzę krytyki za niefunkcjonalność oraz zbyt wydumaną formę. Pomimo kontrowersyjnej bryły i wysokich kosztów budowy korporacja mieszkaniowa decyduje się zrealizować projekt. "Statek" okaże się w przyszłości jednym z najwybitniejszych dzieł architektury De Amsterdamse School, a kwartały powstałe w dzielnicy Spaarndammerbuurt zostaną - ze względu na niespotykaną dbałość o architekturę w zestawieniu z "budownictwem rewolucyjnym" - potocznie nazywane pałacami dla robotników (paleisjes voor arbeiders) .


Ramy czasowe

Przyjmuje się, że styl Szkoły Amsterdamskiej obowiązywał w mniejszym lub większym stopniu w latch 1910-1940, jednak już po śmierci de Klerka w 1923 r. jego znaczenie słabnie. Niektóre współczesne realizacje niderlandzkiego budownictwa mieszkaniowego pozostają pod bardzo silnym wpływem Szkoły Amsterdamskiej (dzielnica olimpijska w Amsterdamie, budynek De Eekenhof Enschede).


Zdjęcie lotnicze Amsterdamu z zaznaczonymi obszarami najwiekszych skupisk architektury Szkoły Amsterdamskiej:

zielony - dzielnica Spaarndammerbuurt
czerwony - dzielnica De Baarsjes
żółty - dzielnica Oud Zuid (Stare Południe) zaplanowana przez Berlage
fioletowy - dzielnica Transvaalbuurt
różowy - dzielnica Indyjska

ulice w większości zabudowane ekspresjonistycznie:

kolor biały - ul. Admirała de Ruytera
pomarańczowy - Hoofdweg
granatowy - Vrijdheidslaan (Aleja Wolności)
jasno niebieski - Churchillaan (Aleja Churchilla)
błękitny - Rooseveltlaan (Aleja Roosevelta)
czarna kropka - Plac Mercatorplein

Na początek budynek giełdy Berlage, 1903.

Dom Floty, 1912.
architekt: J. M. van der Mey

korytarz

wejście

Statek (Het Schip), 1919.
architekt: M.de Klerk

Budynki mieszkalne przy placu Spaarndammerplantsoen, Amsterdam.
architekt: M. de Klerk

Dzielnicowy dom kultury na placu Zaandammerplein.

detal

cdn.

 

[Stef-bud]

W realizacjach de Klerka uwielbiam tą niesamowitą dbałość o detal - to co się wyprawia z cegłą jest szczytem kunsztu projektanta i wykonawców. Widziałem reprodukcje rysunków szczegółowych dot. robót murarskich autorstwa de Klerka w książce o szkole amsterdamskiej wydanej w Holandii - pełen podziw
Dzięki i czekam na więcej zdjęć - w Polsce kompletny brak opracowań na ten temat

Moze coś z DeStijl - ciekaw jestem jak dziś wyglądaja budynki Oud'a

ps podobają mi się te grube ramy okienne i drzwiowe - dziś to sie nazywa ograniczenia technologii - ale sztuką jest to odpowiednio wykorzystać

 

[AMS guy]

Het Schip - szkoła przy ulicy Oostzaanstraat

Fasada wzdłuż torów kolejowych, od strony ulicy Zaanstraat (przeciwna część budynku)

Hembrugstraat

Część, w której znajduje się niewielkie muzeum.

Skwer Spaarndammerplantsoen, na przeciwko "statku".
Budynki zaprojektował de Klerk.

różowa sukienka

kolorowo

Detale Domu Floty.
Budynek znajduje się niedaleko dworca centralnego.

Ulica Spaarndammerdijk - ekologicznie.

^^ Spaarndammerdijk to dawny wał przeciwpowodziowy, chroniący dzielnicę Spaarndammerbuurt przed wodami zatoki het IJ.

 

[AMS guy]

Dzielnica De Baarsjes, to drugi duży obszar w Amsterdamie, w którym można znaleźć jedne z lepszych przykładów architektury ekspresjonistycznej.
Centrum dzielnicy stanowi plac Mercatorplein, zaprojektowany przez Berlage. Najbardziej rzucającym się w oczy obiektem są dwie wieże. Północna wieża została rozebrana w 1961, gdyż groziła zawaleniem. Zrekonstruowano ją w latach 90.

Plac Mercatorplein (1925), wieża północna - zrekonstruowana.

Hoofdweg, przecinająca plac Mercatorplein z północy na południe.

Domy przy kanale Admiralengracht.

Hoofdweg

Tyły budynków. Podwórka są dostępne tylko dla mieszkańców.

Budynek przy Jan Evertsenstraat - ulicy przecinającej plac Mercatorplein ze wschodu na zachód.

Kościół Jerozolimski (Jeruzalemkerk), 1929.
architekt: F. B. Jantsen

Centrum sztuki Het Sieraad (klejnot), 1924.
architekt: A. J. Westerman

wejście

 

[jumping_jack]

cholera! dzienki amsie, o berlage i o tej dzielnicy robotniczej to sie uczylem na pierwszym roku ale zdjecia mialem male i czarnobiale, wreszcie wiem jak to wyglada




osobiscie wymienil bym niektore detale na bardziej termo wydajne pcv :baeh3:

Ograniczona Odpowiedzialnosc Ortograficzna

 

[sky's_the_limit]

ach ta Holandia

 

[Posener]

Kapitalne! I pomyśleć że to wszystko z cegły.

 

[AMS guy]

Moze coś z DeStijl - ciekaw jestem jak dziś wyglądaja budynki Oud'a

O De Stijl powinien być odrębny wątek.

cholera! dzienki amsie, o berlage i o tej dzielnicy robotniczej to sie uczylem na pierwszym roku ale zdjecia mialem male i czarnobiale, wreszcie wiem jak to wyglada

Wydaje mi się, że w uczelniach więcej uwagi poświęca się dzielnicy Stare Południe (Oud Zuid) i portowej (Spaarndammerbuurt). De Baarsjes i plac Mercatorplein pozostają trochę w cieniu Oud Zuid, bo nie ma tam aż tyle wybitnych przykładów ekspresjonizmu, wiele budynków bardziej podchodzi pod racjonalizm. Dzielnica jest też dużo mniejsza. Plan południowy Berlage obejmował obszar około 6 km2 - będzie o nim odrębny set z mapkami i mnóstwem zdjęć, bo jest co oglądać.

 

[Stef-bud]

Budynek przy Jan Evertsenstraat - ulicy przecinającej plac Mercatorplein ze wschodu na zachód.

Piękności !!

 

[AMS guy]

osobiscie wymienil bym niektore detale na bardziej termo wydajne pcv :baeh3:

Budynek czeka remont, więc kto wie, może wymienią okna na plastikowe, a ściany ocieplą styropianem.

Tutaj zdjęcie tego okna (na parterze) z daleka.

W sumie trochę zastanawiające, że jeden z najładniejszych budynków w okolicy będzie remontowany jako ostatni, ale to pewnie przez to, że szykuje się jakaś porządna praca konserwatorska. W latach 70 modernizowano mniej wybitne architektonicznie kamienice przy tej samej ulicy, wymieniając między innymi oryginalne "pokratkowane" okna, typowe dla Szkoły Amsterdamskiej, na nowoczesne metalowe z wywietrznikami. Od trzech lat w dzielnicy portowej trwają remonty, w celu przywrócenia oryginalnego wyglądu kamienic, ale w kamienicach "mniej zabytkowych" mieszkańcy mieli prawo wypowiedzieć się, czy chcą powrotu do starych okien. Większość wolała okna bez podziałów, więc oryginalne okna wróciły tylko na korytarze, a resztę wymieniono na drewniane, lecz bez podziałów - trochę szkoda.

Tak zrobiono w budynku, w którym mieszkam.

Tutaj zdjęcie domów przy placu Zaandammerplein.
Po remoncie w zeszłym roku wymieniono stolarkę na drewnianą, ale oryginalne podziały mają tylko okna na klatkach schodowych.

Te budynki de Klerka jeszcze nie były remontowane.

^^ Oryginalnie miały podziały, jak te tutaj.

Widok z mojego okna. Te kamienice mają jeszcze okna metalowe, wymienione w latach 70.
W oddali widać Het Schip.

Te same kamienice z oryginalnymi oknami.

 

[mikeleg]

Dzięki bardzo, jak rozumiem, wtedy to nie były zabytki?

 

[AMS guy]

Dzięki bardzo, jak rozumiem, wtedy to nie były zabytki?

Te budynki, oprócz Het Schip (bo on jest zabytkiem od dawna) mają status zabytków dopiero od niespełna 10 lat.
Jako ciekawostkę dodam, że w zeszłym roku stworzono listę stu nowych zabytków okresu powojennego (lata 50, 60, 70) po tym, jak coraz więcej architektury tego okresu zaczęło znikać z krajobrazu miast.

 

[mikeleg]

Ech i bardzo dobrze, niestety u nas po tej architekturze tylko się jeździ :|

 

[AMS guy]

Admiraal de Ruijterweg.

Budynek przy Nassaukade.

Most na kanale Waalseilandgracht, 1913.
projekt: P. Kramer.
latarnie zaprojektował de Klerk

Teatr Desmet, 1926. Bardziej art deco, ale twórca znany z zamiłowania do szkoły amsterdamskiej.
architekt: J.F. Staal

Het Amsterdams Lyceum, 1920.
architekt: H. A. Baanders

^^ Most też ekspresjonistyczny.

Gunter & Meuser 1870,
przebudowany w stylu szkoły amsterdamskiej w 1916.
architekci: Wormser, Vorkink (pracownicy Berlage).
Od 2002 status zabytku

Thomas van Aquinokerk, 1924, zburzony w 2004. hno:

^^
Na jego miejscu stoi teraz ten budynek mieszkalny:

Teatr Tuschinski, 1921.
architekt: Hijman Louis
Według podręczników budynek łączy styl Szkoły Amsterdamskiej z secesją i Art Deco.

Skrzyżowanie ulic Marco Polostraat/Jan Evertsenstraat (de Baarsjes)

Domy mieszkalne w dzielnicy De Baarsjes i Oud Zuid.

Szkoła w Oud Zuid.

Lloyd hotel, 1918. Wschodnie Wyspy.
Evert Breman

Zabudowa przy kanale Admiralengracht, dzielnica De Baarsjes.

 

[Asinus]

czemu wyburzono ten kościół? hno:

 

[AMS guy]

^^ Był zaniedbany, stał od lat pusty i nie znaleziono dla niego innej funkcji przeznaczenia, a miasto chciało w tym miejscu postawić apartamentowiec. Budynek nie znajdował się w rejestrze zabytków.

 

[Filip01]

AMSie, poprzestań na tych wątkach z genialną architekturą, bo raz, że doba na nie za krótka i szkoda marnować dnia na godziny przed komputerem, a dwa, że często sobie myśle co by było gdyby Polska tak wygladała, ale jakoś nie umiem sobie tego wyobrazić

 

[AMS guy]

AMSie, poprzestań na tych wątkach z genialną architekturą, bo raz, że doba na nie za krótka i szkoda marnować dnia na godziny przed komputerem, a dwa, że często sobie myśle co by było gdyby Polska tak wygladała, ale jakoś nie umiem sobie tego wyobrazić

To na razie ostatni wątek holenderski. Chwilowo nie będę was męczyć, choć mam pomysły na świetne nowe wątki
Wątek o ekspresjonizmie był potrzebny, bo jest on powiązany z wątkiem o "budownictwie rewolucyjnym". To, że niderlandzka architektura 1900-1940 pozostawiła po sobie tyle wspaniałych budynków, jest w znacznej mierze wynikiem kaca, którego Holandia się nabawiła w "chudym" wieku XIX.

Ale... gwóźdź programu dopiero będzie. Mam mnóstwo materiału na temat Planu Berlage (Plan Południa), tylko czekam aż wskoczy następna strona, bo inaczej wszystko się tu zablokuje.

 

[stasiekkk]

Pięknie, pięknie AMS :applause: - szczególnie pierwsza połowa strony to estetyczna ekstaza :nocrook:

szczególnie detale jak na przykład

 

[lMl]

Na przykładzie tego wątku i wątków powiązanych oprócz fajnej architektury na zdjęciach widać jak w Holandii jest dzielona przestrzeń ulic, tzn. za pomocą oznakowania poziomego wymalowane są pasy dla rowerów do tego torowiska tramwajowe+parkowanie równoległe i samochód na ulicy nie ma się gdzie zmieścić...prędkość ograniczona do 30km/h+ciągłe hamowanie i ustępowanie pierwszeństwa wszystkim dookoła