[Го́голь]

Er is al een thread in dit café over gebouwen die we zouden willen herbouwen, maar we hebben nog geen plek om te bediscussiëren wat herbouwd is. Deze thread is dus bedoeld om de geslaagde en minder geslaagde voorbeelden van herbouw in Amsterdam te bespreken.

Elders op het forum heb ik de Waterleidingpanden en de hoek Kromme Waal-Binnen Bantammerstraat besproken, beide herbouwd op het metrotraject. Beide ook erg geslaagd moet ik zeggen:

In Amsterdam zijn de Waterleidingpanden op de Nieuwe Herengracht hersteld na sloop in verband met de metroaanleg.

Voor:

Na:

De Waterleidingpanden

Bij de aanleg van de metrolijn die Amsterdam Zuidoost met de binnenstad verbindt, is voor het ondergrondse gedeelte de caisson-methode toegepast. Daarbij worden de segmenten van de tunnelbuis bovengronds op hun juiste plek vervaardigd en vervolgens 'afgezonken' door de onderliggende grond weg te zuigen, totdat ze op de juiste diepte op de vaste zandlaag rusten. De duizenden die nu van de metro gebruik maken, realiseren zich niet, hoeveel kundigheid nodig is geweest voor het onzichtbare precisiewerk van de bouw. Wél zichtbaar gebleven zijn de gevolgen bovengronds. Een brede strook moest worden leeggesloopt om voldoende werkruimte te krijgen, en dat begon bij de noordwand van de Nieuwe Herengracht.

De Waterleidingpanden op de Nieuwe Herengracht vóór de sloop.

De in 1993 herbouwde Waterleidingpanden.

De dubbele herenhuizen nrs. 47 t/m 53, vermeld in het register van beschermde monumenten en bekend als de zetel van het Gemeentelijk Waterleidingbedrijf, stonden in de weg.

De minister van CRM verbond aan de toestemming tot afbraak de voorwaarde dat de panden na de metroaanleg van gemeentewege zouden worden herbouwd.

Dat is nu 20 jaar geleden, en vóórdat Stadsherstel deze gemeentelijke verplichting op zich nam, was vlak achter het terrein waar de Waterleidingpanden hadden gestaan, de woonbebouwing van het Onderwijzerhof tot stand gekomen, waarvan de bewoners op dat terreintje een tuin hadden aangelegd en door de opening in de gevelwand zon vingen.

Dat het enthousiasme van die bewoners voor de herbouw van de Waterleidingpanden daarom niet groot was, laat zich raden. Hun gevoelens werden gedeeld door het gemeentebestuur vanwege de kosten.

De ligging van de panden boven de metrobuis maakte bovendien bijzondere funderingsvoorzieningen nodig om trillingen te voorkomen. Als er niet een duidelijke toezegging van de gemeente aan de minister, c.q. de rijksdienst, ter tafel had gelegen, dan was het waarschijnlijk nooit zover gekomen. Dan was er of een storend gat in de gevelwand blijven bestaan, of er was een te hoog gebouw verrezen om met extra verdiepingen de kosten te dekken.

De metro-aanleg trekt een spoor van vernieling door de oude binnenstad.

Stadsherstel heeft het karwei ten slotte geklaard, en samen met de herbouw van nrs. 47 t/m 53, de bouwvallige belendingen nrs. 45 en 55 gerestaureerd. Onder leiding van architect G. Prins werd het werk uitgevoerd door het aannemingsbedrijf Jurriëns. Van het interieur van de Waterleidingpanden was niets over, het zijn daarom moderne kantoorgebouwen geworden die alleen in hun volume, hun gevels en hun verdiepinghoogte overeenkomen met wat in 1973 werd gesloopt. Is dat dan nog wel monumentenrestauratie?

Nee, wat de interieurs betreft, en dat wordt ook niet gepretendeerd. Ja, voor wat de functie van de panden in de gevelwand aangaat en dat is in de gegeven situatie nog veel belangrijker.

De Nieuwe Herengracht tussen de Amstel en het Jonas Daniël Meyerplein is voor wie uit de Weesperstraat komt de visuele grens van het historische Amsterdam.

De Weesperstraat is een autosnelweg tussen grote blokken, waar een voetganger zich verloren voelt. De brug over verdwijnen de auto's gelukkig onder de grond, daar kan men weer lopen, rondkijken en de stad om zich heen voelen. Het gapende gat in de wand Nieuwe Herengracht is op de meest passende wijze gedicht.

Geurt Brinkgreve​

http://www.amsterdamsebinnenstad.nl/binnenstad/14x/141waterleiding.html

Naast de Waterleidingpanden zijn in Amsterdam op de hoek Kromme Waal-Binnen Bantammerstraat ook de oude huizen herbouwd.

Situatie in 1959:

Kromme Waal 39 in 1959:

In de jaren '70 in alleen het onderste deel van Kromme Waal 39 nog over:

Niet lang daarna worden Kromme Waal 37, 38 en 39 en Binnen Bantammerstraat 23, 25 en 27 gesloopt in verband met de bouw van de metro:

In de jaren 1985/86 de gehele hoek door architectenbureau Rappange herbouwd:

In 2008 werd de gevelsteen op Kromme Waal 39 gerestaureerd door Vrienden van de Amsterdamse Gevelstenen.

Voor:

Na:

 

[bthj]

de waterleidingpanden zijn naar ik meen echt herbouwd, met de oorspronkelijke stenen..
ik heb jarenlang naast het gat gewoond en me dood geërgerd aan de buurtbewoners die hun geclaimde tuin niet wilde opgeven. zelden zulk verwend volk gezien.

 

[supercees]

Nooit geweten dat die panden aan de Kromme Waal herbouwd waren. Erg mooi gedaan, alleen zonde van het gedrocht ernaast.

 

[Го́голь]

de waterleidingpanden zijn naar ik meen echt herbouwd, met de oorspronkelijke stenen..
ik heb jarenlang naast het gat gewoond en me dood geërgerd aan de buurtbewoners die hun geclaimde tuin niet wilde opgeven. zelden zulk verwend volk gezien.

Jij had er wel slapeloze nachten, in verband met het heien, voor over, als ik het me goed herinner. Eeuwig dank voor het niet klagen!

Nooit geweten dat die panden aan de Kromme Waal herbouwd waren. Erg mooi gedaan, alleen zonde van het gedrocht ernaast.

Haha, de mening over de nieuwbouw is in ieder geval consistent negatief:

Mooie reconstructie. Jammer dat het eindresultaat weer op nul uitkomt door die witte troep aan de andere zijde van de straat. :bash:

Inderdaad, die nieuwbouw (de stijl ook vooral) ontsiert de gevelwand volledig. Wel moet worden gezegd dat bij de aanleg van de Lastageweg in de jaren '30 de oorspronkelijke bebouwing grotendeels al was verdwenen (waarschijnlijk ook een reden om daar het metrotraject langs te laten gaan).

Wat er stond:

Van dichtbij:

In de jaren '30 werd dus zoals gezegd de Lastageweg aangelegd, en kwam er op de hoek een nieuw pand:

Tijdens de bouw van de metro werd dat (nieuwe) hoekpand afgebroken...

...en vervolgens vervangen door nieuwbouw:

Aan de andere kant van de Lastagestraat stond dit gebouw:

De herbouw op de hoek Binnen Bantammerstraat-Kromme Waal was overigens eerder klaar dan de nieuwe bebouwing:

Overzicht van de herstelde en nieuwe bebouwing:

 

[Го́голь]

Dan nu een minder geslaagd voorbeeld. Toen Kattenburg in de jaren '60 werd gesaneerd, ontwierp Theo Rouwhorst van Bureau Monumentenzorg een gevelwand voor het Kattenburgerplein, losjes geïnspireerd op wat er vroeger stond. Het is echter slechts een façade voor de betonnen studentenflat van Pieter Pals die er achter staat; de meeste toegangsdeuren zijn geen echte deuren. Geveltoppen van gesloopte huizen elders in Amsterdam (vooral Jordaan) werden hier herplaatst. De oorspronkelijke gevels stonden overigens 40 meter van de huidige plaats. Heeft erg veel kritiek gekregen als falsificatie en als toedekking van de sloop van Kattenburg.

Rouwhorst zei er zelf het volgende over:

De periode daarvoor maakte hij [Rouwhorst] zelf de tekeningen van een gevelwand op Kattenburg. De panden daar zouden worden gesloopt en op het Kattenburgerplein worden herplaatst. “Die herbouw gaf heel wat deining, ook bij ons. “Falsificatie”, werd er geroepen. Wij hadden het gevoel dat we iets voor het stadsbeeld deden. Nu zou dat niet meer kunnen. Je mag geen geschiedvervalsing meer plegen. Achteraf ben ik toch blij met die gevelwand. De historici vonden en vinden het vreselijk, en ze krijgen de overhand. Ik vind dat ze soms te dogmatisch zijn. Toen ik bij Monumentenzorg kwam was het gebruikelijk om onderpuien die er niet meer waren, te reconstrueren. Ja, het had er vroeger anders uitgezien. Is dat erg? Amsterdam is een levende stad, daar is steeds aan verbouwd en dat hoeft niet erg te zijn. Er zijn natuurlijk grenzen. Een negentiende eeuws pand bekronen met een oude topgevel, nee dat kan niet. Je moet ook niet gaan reconstrueren als je onvoldoende gegevens hebt over hoe het pand er uit heeft gezien. Reconstructie is de uiterste vorm van restaureren, en je moet er eerlijk mee zijn.”​

Voor:

Tijdens de bouw:

Na:

Bron foto's: hetgrachtenhuis.nl

 

[Го́голь]

^^ Ik weet zelf niet zo goed wat ik er mee moet. Het zijn natuurlijk twijfelachtige motieven en tegenwoordig zou het nooit meer kunnen. Maar als ik zelf met toeristen richting het Scheepvaartmuseum loop staan ze toch allemaal te fotograferen bij het Kattenburgerplein. Stel je voor dat daar ook van die flats uit de jaren '60 hadden gestaan... dat detoneert toch ongelooflijk met het scheepvaartmuseum er tegenover?

(hoewel ik moet zeggen dat ik de flats op Kattenburg hoe langer hoe meer ga waarderen, zeker een stuk beter geslaagd dan de stadsvernieuwingsmeuk op Wittenburg en Oostenburg)

 

[1+2=3]

Leuke thread. Meeste kende ik niet (alhoewel ik 4 jaar lang op 100 meter afstand van die Waterleidingpanden gewoond heb). En ja die nieuwbouw bij Binnen Bantammer / Kromme Waal is erg lelijk. Hadden ze er beter een groen pleintje / tuintje kunnen neerzetten. Zulk soort lelijke nieuwbouw zie je helaas overal in de binnenstad.

 

[Го́голь]

^^ Het blok begint wel te wennen bij mij, moet ik zeggen. Steeds vaker vraag ik me af waarom ik het eigenlijk lelijk vind; misschien vnd ik het over een jaartje of tien mooi. Wat ook meespeelt is dat wat er stond niet bepaald denderend was: een stadsvernieuwingsblok uit de jaren '30 en een hoekpand uit de negentiende eeuw. Geen oorspronkelijke bebouwing is daar dus gesloopt voor de metro-aanleg.

 

[Го́голь]

Leidsegracht 106 en Raamdwarsstraat 9-11

Om de moed er een beetje in te houden, nu weer een voorbeeld van een geslaagde restauratie. In 1995 verwierf Stadsherstel Leidsegracht 106 en Raamdwarsstraat 9-11 met de bedoeling die te restaureren. De panden bleken echter in zo een slechte staat dat ze eerst volledig gesloopt werden alvorens ze in herstelde staat opnieuw in het straatbeeld verschenen.

Er was nog een klein akkefietje met de Rijksdienst voor de Monumentenzorg die vanwege de herbouw de panden van de monumentenlijst wilde halen. Dit zou de exploitatie van de panden in gevaar brengen, omdat Stadsherstel dan geen monumentensubsidie voor het pand zou ontvangen. Stadsherstel maakte bezwaar en won uiteindelijk de zaak.

Er is niet veel over van de panden in 1997

Herbouwplan van Stadsherstel

Na de sloop kan de herbouw beginnen

De panden in volle glorie in 1999

Bron: onze vrienden van de VVAB

 

[bthj]

Leuke thread. Meeste kende ik niet (alhoewel ik 4 jaar lang op 100 meter afstand van die Waterleidingpanden gewoond heb). En ja die nieuwbouw bij Binnen Bantammer / Kromme Waal is erg lelijk. Hadden ze er beter een groen pleintje / tuintje kunnen neerzetten. Zulk soort lelijke nieuwbouw zie je helaas overal in de binnenstad.

Nr 33?

 

[1+2=3]

^^ ^^ Mooi voorbeeld inderdaad.

Het blok begint wel te wennen bij mij, moet ik zeggen. Steeds vaker vraag ik me af waarom ik het eigenlijk lelijk vind; misschien vnd ik het over een jaartje of tien mooi.

Tja, zo kun je bij alles je wel afvragen waarom je het lelijk / mooi vindt. Ik vind het onder andere lelijk omdat ik het sterk associeer met alles dat niet-stedelijk is, maar provinciaals / vinex. Ook associeer ik dit pand met saaiheid en boeken, omdat de bibliotheek waar ik als kind samen met mijn moeder en broertje nogal wel eens heen moest, ook al zo'n goedkope nieuwbouwdoos was (zag er zelfs precies zo als dat pand uit).

 

[1+2=3]

Nr 33?

Nee, Weesperflat. (oke, misschien is dat 200 meter ). Is nr 33 soms dat corpshuis?

 

[Го́голь]

Tja, zo kun je bij alles je wel afvragen waarom je het lelijk / mooi vindt. Ik vind het onder andere lelijk omdat ik het sterk associeer met alles dat niet-stedelijk is, maar provinciaals / vinex. Ook associeer ik dit pand met saaiheid en boeken, omdat de bibliotheek waar ik als kind samen met mijn moeder en broertje nogal wel eens heen moest, ook al zo'n goedkope nieuwbouwdoos was (zag er zelfs precies zo als dat pand uit).

Haha, zo'n hekel aan boeken? Maar het is inderdaad wel een beetje te VINEX-achtig voor hartje Amsterdam.

Wat vind je van de herbouw op het Kattenburgerplein?

 

[bthj]

Nee, Weesperflat. (oke, misschien is dat 200 meter ). Is nr 33 soms dat corpshuis?

yep. ik heb daar een aantal jaren gewoond. in de loofhut.

 

[Yv]

Geweldige thread Го́голь! Veel bebouwing om de hoek waar ik dagelijks langsloop maar niet de voorgeschiedenis van kende.

 

[supercees]

Ook nooit geweten dat Kattenburg nep was. Ik vond (en vind) het eigenlijk wel een mooi charmant rijtje zo ook met in de zomer het Jeux de boules baantje ervoor.

Ik heb zelf ook lang in de Weesperflat gewoond, met veel plezier altijd. Vooral de Doos vond ik mooi!

 

[Го́голь]

Ook nooit geweten dat Kattenburg nep was. Ik vond (en vind) het eigenlijk wel een mooi charmant rijtje zo ook met in de zomer het Jeux de boules baantje ervoor.

Ik ook, maar sinds ik weet dat het nogal fantasierijke herbouw is geeft het toch een dubbel gevoel. Deze Theo Rouwhorst zoekt vind ik de grenzen van het toelaatbare op.

Het is ook bijna te mooi om waar te zijn: op de rest van de Eilandenboulevard worden negentiende- en een enkele twintigste-eeuwse gevels afgewisseld met een paar gevels uit de zeventiende en achttiende eeuw. Alleen op het Kattenburgerplein staan 10 17de/18de-eeuwse lijst-, hals-, klok- en tuitgevels netjes naast elkaar...

 

[Го́голь]

Vijzelgracht 1, 3, 5 / Prinsengracht 646, 648

Omdat we toch zo lekker bezig zijn, nog maar één. Een van Stadsherstels mooiste reconstructies is die van het hoekblok Vijzelgracht-Prinsengracht. Eind jaren '60 was daar weinig meer van over: van de Prinsengrachtpanden stond alleen het onderstuk nog overeind, de Vijzelgrachtpanden waren helemaal verdweden:

Voor het verval had dit pand echter op de hoek gestaan:

Niettemin bestonden in de vroege jaren '70 vergevorderde plannen om op deze hoek een kantoorpand neer te zetten (zoals je die wel meer tegenkomt op de Vijzelgracht/-straat). Dat zou dit moeten worden:

Gelukkig kreeg Stadsherstel eerst de gelegenheid om te proberen de hoek te ontwikkelen. Architect Gerard Prins schetste het volgende ontwerp op basis van oude foto's (merk op dat Vijzelgracht 5 met een verdieping verhoogd is):

Men ging spoedig aan het werk:

En zie hier het resultaat:

Nu is het wachten alleen nog op de gracht :

Bronnen foto's: Stadsherstel en Walther Schoonenberg

 

[1+2=3]

^^ Wat een redding inderdaad. Zeker ook als je kijkt naar wat het alternatief was.

Haha, zo'n hekel aan boeken?

Nu niet. Als kind wel

 

[Го́голь]

Nieuwezijds Voorburgwal 97

Een ander groot project van Stadsherstel omvatte ook een reconstructie. Toen men in jaren '80 het Blaeu-erf (genoemd naar de bekende kaartenmaker Joan Blaeu die hier in de 17de eeuw woonde) restaureerde is ook Nieuwezijds Voorburgwal 97, dat door de eigenaar in 1959/60 was gesloopt, herbouwd.

Het complex was lang in eigendom Hendrik Tabak, de beruchte Amsterdamse vastgoedhandelaar die we ook kennen van de Tabakspanden in de Spuistraat. Hij had grootste plannen voor het gebied, wilde er onder meer een bovengrondse parkeergarage bouwen en sloopte daarvoor alvast Nieuwezijds Voorburgwal 97.

Gelukkig kwam van die plannen niets terecht, Stadsherstel kreeg de panden in handen en restaureerde de panden. Nieuwezijds Voorburgwal 97 werd herbouwd.

De omgeving voor de demping van de Nieuwezijds Voorburgwal in 1884.

Een en al verpaupering in 1980.

Van boven.

Had ik al gezegd dat het verpauperd was?

In 1982 kwam de eerste fase van het Blaeu-erf gereed en was Nieuwezijds Voorburgwal 97 voorbeeldig herbouwd.

Bij de restauratie van de tweede fase blijven alleen de gevels staan.

Huidige aanblik. Niemand die nog doorheeft dat Nieuwezijds Voorburgwal 97 ooit is gereconstrueerd.

Nogmaals van boven, nu de herbouwde situatie.

Bronnen afbeeldingen: Grachtenhuis, Stadsherstel, VVAB 1, VVAB 2