[Legnica] Reanimacja „serca po zawale”

10457 Views 52 Replies 16 Participants Last post by Adolf Warski, Jul 4, 2006

cin_ek

Discussion Starter · Apr 29, 2006

„…Legnica jest najznakomitszym miastem Śląska po Wrocławiu, ale jest od niego znacznie piękniejsza i przyjemniejsza…” napisał o Legnicy przy końcu XVIII wieku podróżnik z uchodzącej wówczas za egzotyczną Polski, Franciszek Ksawery Bogusz. Mógł tak napisać - zastał bowiem miasto o niebywałej urodzie – europejskie i dostatnie. Przymioty te miały bezpośrednie przełożenie na architektoniczny wizerunek miasta. Wizerunek ten sukcesywnie wzbogacany przez następne stulecie o obiekty równie ciekawe (jeśli nie ciekawsze) – skonkretyzował się w jedno z najciekawszych i najładniejszych miast środkowoeuropejskich. Po mieście tym - jak pisali późniejsi podróżnicy - całymi dniami, można było włóczyć się „…romantycznymi uliczkami, przez które całe wieki przeszły zdając się bez śladu…” oraz podziwiać architekturę stojącą w jednym rzędzie z reprezentacyjna architekturą Pragi, Wiednia czy Berlina. Niestety, lata powojenne przyniosły zagładę temu integralnemu organizmowi. Miasto nie tylko okaleczono – miastu zafundowano trwałe kalectwo. W atmosferze budowania sprawiedliwego państwa chłopów i robotników, którym (to sprawiedliwe państwo) gwarantuje pracę, mieszkania i przedszkola, atmosferze „ożenionej” z propagandowymi hasłami przywracania miastu jego piastowskich korzeni (co „zmuszało” władze do likwidowania „germańskich naleciałości”), przystąpiono do sukcesywnych i metodycznych działań zmieniających historyczne miasto w pseudomodernistyczny twór. Ba …w roku 1966 prasa lokalna „piała” z zachwytu nad efektami konkursu, ogłoszonego przez SARP na zabudowę (czyli wcześniejszą rozbiórkę) historycznego centrum Legnicy, która stać się miała „…miastem, którego się nie poznaje. Nowoczesne pięciokondygnacyjne domy (...) wśród nich 10 – piętrowe punktowce - biurowce (...) akcentujące rangę tej najważniejszej części miasta”. Ale uwaga - już wówczas zauważano (niestety bagatelizując ten problem), że „... rozwinięcie przyszłej zabudowy będzie możliwe przy niewielkich wyburzeniach obiektów istniejących”. Co prawda w przesądy wierzyć nie wypada, ale chyba wypowiedziano te słowa w złym momencie. W stosunkowo krótkim czasie, w majestacie prawa (a jakże) i społecznego przyzwolenia (a przynajmniej obojętności), nakazem ówczesnego ministra kultury i sztuki, wyburzono blisko 100 kamienic o średniowiecznym i renesansowym rodowodzie. Zawziętość tych działań była tak duża, że w pędzie „ku nowoczesności” zatarto historyczny układ placów i ulic. Próbując zrozumieć ten fenomen warto pamiętać, że „ …zrobili to ludzie, których przerastał dorobek Legnicy, reprezentanci cywilizacji betonowych kostek...”, którzy wprowadzili w niegdyś zorganizowaną kulturowo przestrzeń nieopisany chaos. Twierdzę, że podstawową przyczyną tempa i rozmachu tej destrukcji były zarówno ideologiczna potrzeba zatarcia wielowiekowej obecności w tym miejscu cywilizacji nie dość, że „germańskiej”, to jeszcze tak „nieprzyzwoicie” mieszczańskiej, jak i śladów powojennego żydowskiego osadnictwa na jej opuszczonych po 1945 roku pozostałościach. Ponieważ miało być pięknie, a wyszło jak zwykle... nie udała się niestety, jakże kusząca (z punktu widzenia urbanistyki funkcjonalistycznej), próba zbudowania miasta na wskroś nowoczesnego. Powstał kilkuhektarowy śmietnik urbanistyczno-architektoniczny, z którego wyzierały, sponiewierane tym sąsiedztwem, „perły” wielkiej architektury kościołów i gmachów historycznego centrum. Śmietnik ten otulał ocalony (bo czasowo niedostępny) obszar z najszlachetniejszą ze szlachetnych architekturą XIX -wiecznej Legnicy patrycjuszowskiej. To dlatego Sadurska pisała o legnickim Rynku jak o „SERCU MIASTA PO ZAWALE”. To co przetrwało ten swoisty holokaust i tak stanowiło (i stanowi nadal) wartość wyjątkową - najstarszy w Polsce zamek, po którym przechadzała się późniejsza święta i jednocześnie matka niedoszłego króla Polski, pełna dział sztuki - od czasów średniowiecza po późny barok - fara, największy w Polsce zespół renesansowych dekoracji sgraffitowych na ocalałych z rozbiórki kamienicach, wyjątkowe dzieła epoki habsburskiej, realizowane przez „gwiazdy” stołeczne – Martinellego, Dientzenhoferów, von Erlacha (z kompleksem jezuickim i Akademią Rycerska na czele), czy też dzieło wyjątkowe w skali środkowej (i nie tylko) Europy – mauzoleum kolejnego niedoszłego polskiego króla (a może i cesarza) Jerzego Wilhelma Piasta. Szczęśliwie z pożogi ocalała też Legnica z przełomu XIX i XX wieku – zasobna i patrycjuszowska, momentami zaskakująco nowoczesna – ocalała, świadcząc o dawnej elegancji, europejskości i… pięknie miasta.

Kiedy wydawało się, że nie ma szans na zmianę tego stanu – coś drgnęło. Najpierw nieśmiało. Zaczęło się od nałożenia styropianowo – gipsowego kostiumu na blokowiska centrum. Zrobiono to, aby nieco zasłonić one przed Światem, który śledził wówczas wizytę w Legnicy Jana Pawła II. Następny krok był już śmielszy i bardziej konsekwentny – zasłonięte zostały „punktowce” wbudowane w Podzamcze. Odtworzono przy okazji przestrzeń jednej z najstarszych w Legnicy, przedlokacyjnych jeszcze ulic - NMP (dawnej Panieńskiej vel Rossenbergów), realizując tu po raz pierwszy zresztą postmodernistyczną wizję architektoniczną. Wreszcie przyszedł czas na „rozprawienie się” z tzw. „zemstą Jaroszewicza” jak nazywano w Legnicy blaszaną stodołę domu towarowego Megasam. Jeszcze większa radość ogarnęła wszystkich, którym nie jest obojętne, jak wygląda ich otoczenie, kiedy okazało się, że ta ostatnia inwestycja wiąże się z szeroką koncepcją rewitalizacji legnickiej „Starówki”. Przyjęta 30 stycznia tego roku przez Rajców legnickich Uchwała w sprawie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego Obszaru Staromiejskiego Centrum w Legnicy głosi wszem i wobec, że ustala się dla obszaru Starego Miasta przywrócenie, zdegradowanych w wyniku przebudowy w II poł. XX wieku, wartości architektonicznych i kompozycji urbanistycznej, w tym odtworzenie historycznej struktury przestrzennej.

Wizjonerstwo i dalekowzroczność Uchwały daje nadzieję (popartą zapisami), że tym razem działania przywracające godność miastu nie ograniczą się tylko do kosmetyki fasad i elewacji. Największe nadzieje budzą zapisy dotyczące rewitalizację historycznego układu przestrzennego - także poprzez odtworzenie a nawet zrekonstruowanie historycznej siatki ulic i, nieistniejących dziś, przestrzeni publicznych. Ten historyczny dokument, chyba po raz pierwszy od czasów lokacji, z taką drobiazgowością i szczegółowością traktuje wszystkie elementy składowe staromiejskiej przestrzeni. Określa nie tylko to, jakie formy przyjmie architektura noworealizowana, to jak rewitalizowane będą zachowane zabytki, ale także to, jak ma wyglądać nowa kolorystyka, detal, drzwi i okna, chodniki, ławki, kosze, zieleń a nawet szyldy i reklamy!!! Przyglądając się już zrealizowanym fragmentom można żywić nadzieję, że już wkrótce będziemy spacerować po jednym z najestetyczniejszych miast w Środkowej Europie. Wypada jedynie ufać, że ta „reanimacja” nie przyniesie efektów równie nieudolnych, jak sławetny konkurs z lat 60 – tych. Bo jak wiadomo – dobrymi chęciami...

http://www.legnica.um.gov.pl

See less See more

Top Contributors this Month