Napoleon's Assen

Louis Napoleon Bonaparte

In maart 1806 werd Louis Napoleon Bonaparte (1778 – 1846) door zijn broer Napoleon aangesteld als Roi – Prefect van Holland.
Krachtens de grondwet van 7 augustus 1806 werd Holland een monarchie. Lodewijk toonde vanaf het begin van zijn regeerperiode grote belangstelling voor de ontginning van nog woest gronden.

Dit blijkt onder andere uit een brief van 7 augustus 1806 aan H. Mollerus, Minister van Binnenlandse Zaken. In deze brief vroeg de Koning alle mogelijke informatie over de beste methodes en de meest te prefereren vorm van ontginning, waar deze gebieden zich bevonden en hoe men eventuele ontginning kon stimuleren. Het ging hier vooral om de departementen Brabant, Drenthe en Gelderland.

Uit de memoires van Lodewijk Napoleon blijkt dat Drenthe ook interessant was om de daar aanwezige turf en zwerfkeien. De turf zou in de brandstofbehoeften van het hele land kunnen voorzien, terwijl de zwerfkeien voor zeeweringen en bestrating konden worden gebruikt. Lodewijk en de Landdrost van Drenthe, Mr. P. Hofstede, voerden een uitvoerige correspondentie over de ontwikkelingen van dit achtergebleven departement.


Assen wordt tot stad verheven

Tijdens een bezoek aan Drenthe op 12 en 13 maart 1809, nam de Koning verschillende besluiten. Om het bestuurscentrum Assen meer nadruk te geven en de strategische ligging in het departement te benadrukken, verhief Lodewijk Napoleon Assen tot stad van de eerste rang. Tevens werd het Sterrebos, het latere Asser Bos, aan de stad geschonken, op voorwaarde dat de geplande Allee, de huidige Torenlaan, tot aan de Brink werd doorgetrokken. De stadsverklaring had grote consequenties.

Assen was op dat moment slechts een dorp met 600 inwoners en een stad van de eerste rang moest volgens de wet minimaal 6000 inwoners hebben. De Koning schonk fl. 20.000,- aan de stad voor de bouw van nieuwe huizen, in de straat die nu Nieuwe Huizen heet.
Op 14 maart 1809 gaf hij opdracht aan het Ministerie van Binnenlandse Zaken om met een plan tot uitbreiding en reguliere bebouwing van de stad Assen te komen, berekend op een bevolking van 6000 zielen.

De uiteindelijke opdracht tot uitwerking van de plannen gingen naar de Rotterdamse Architect C. J. F. A. Giudici. In April 1809 ging deze naar Assen om de bestaande situatie te bekijken.

Click to expand...

Tijdens zijn vierjarige verblijf in ons land – in 1810 werd hij teruggeroepen naar Parijs – heeft Lodewijk Napoleon zijn sporen achtergelaten in zijn paleizen, in Amsterdam, in Huis ten Bosch in Den Haag, het paleis in Utrecht. Ook Het Loo werd grondig verbouwd. Het Apeldoornse paleis moest gaan lijken op zijn Franse kasteel St. Leu en het werd geheel in empirestijl ingericht. Witte lijnen op grauw pleisterwerk op de muren moesten de toeschouwer het idee geven dat het paleis was opgebouwd uit natuursteen. Schuifvensters maakten plaats voor empirevensters, met zonneblinden. De Orangerie werd afgebroken voor een theaterzaal, waar Franse toneelgezelschappen optraden, waarbij de koning soms landslieden uitnodigde die echter geen woord Frans spraken. De baroktuinen veranderden in een landschapspark, een vlak grasveld met boomgroepen.



Nieuw centrum

Voor Apeldoorn had koning Lodewijk grootse plannen. Hij liet de straatweg van Amersfoort naar Deventer aanleggen, over Het Loo, waar de Franse troepen en ook reizigers gebruik konden maken van de waterbron, die later bekend werd als De Echoput. Hij vond dat zijn zomerresidentie Het Loo in Apeldoorn té ver verwijderd was van het centrum, dat rondom zijn paleis moest komen, in het gebied dat nu wordt ingesloten door de Wendenlaan, Loseweg, Mecklenburglaan en Zwolseweg. Het schoutambt Apeldoorn kreeg een nieuwe naam: Het Loo. Het nieuwe ambt zou bestaan uit ‘de dorpen Apeldoorn, Bikbergen, Loenen en Vaassen’. Het dorp Vaassen werd tegelijkertijd ‘met het Schoutambt van Apeldoorn vereenigd’.

Het decreet meldde verder: ‘Het gehugt het Loo zal een dorp uitmaken, alwaar een R.C. en een Gereformeerde Kerk door ons gesticht zal worden.’ Behalve twee kerken, beide even groot want er mocht geen onderscheid zijn tussen de twee gezindten, omvatte het plan een werkhuis, een school en een complex van 24 woningen. Deze huizen zouden Nieuwe Haven gaan heten, de Oude Haven was een groepje huizen achter De Keizerskroon, in 1687 gebouwd voor de palfreniers en koetsbedienden van koning-stadhouder Willem III. Het Groote of Koningslogement, dat in 1831 naar de pachter Hotel De Valk zou gaan heten, lag aan een groot plein, achter het gebouw waren stallingen, de nieuwe weg van het paleis naar het hotel, en een tuin. Op 15 augustus 1810 werd het logement geopend, pachter was C. Weijn, een ervaren hotelier uit Utrecht.

Click to expand...

De Rotterdamse architect Giudici, maakte in opdracht van Lodewijk Napoleon een nieuw ontwerp voor Assen. De bestaande gebouwen werden op papier door de arcitect weggevaagd en een geheel nieuw centrum vol rechte lijnen moest er voor in de plaats komen, inclusief scholen en een schouwburg. De zwaaikom aan het eind van de Vaart moest een echte haven worden, op de Brink zou een standbeeld van Napoleon komen en er zou een koninklijk paleis worden gebouwd, ongeveer waar nu de kazerne staat. In de volksmond werd het al 'klein Versailles' genoemd. Hier had de koning dan zijn zomerresidentie van willen maken. Deze plannen zijn nooit uitgevoerd maar de ontwerpen zijn wel bewaard gebleven.

Click to expand...