Przędzalnie Królestwa Polskiego

Po zabytkowej przędzalni zostało gruzowisko

Witold Gałązka
21.06.2012 , aktualizacja: 21.06.2012 18:56

Po zabytkowej przędzalni Dietla w Sosnowcu zostały tylko ruiny

Fot. Dawid Chalimoniuk / Agencja Gazeta

Po zabytkowej przędzalni Dietla w Sosnowcu zostały tylko ruiny
Za zgodą śląskiego wojewódzkiego konserwatora zabytków prywatni właściciele kilka dni temu bezpowrotnie wyburzyli w Sosnowcu hale 134-letniej przędzalni czesankowej Heinricha Dietla. Na przełomie XIX-XX w. Dietel, niemiecki przemysłowiec, osiadł w Sosnowcu i budując tu tkackie imperium oraz fundując szkoły, świątynie i robotnicze domy, przesądził o rozwoju miasta.

Sosnowiczanie nie potrafią odżałować straty. Ze łzami w oczach pytają, dlaczego o ceglane mury przędzalni nie zadbano w mieście tak samo jak o pojedyncze budynki w kompleksie fabrycznym Dietla przy ul. Żeromskiego - jego odrestaurowany pałac z neoromantycznym ogrodem, zadbany kościółek ewangelicko-augsburski, szkołę realną i odnowiony budynek dyrekcji, w którym dzisiaj mieści się komisariat policji?

Plan okazał się utopią

Jeszcze w 1999 roku władze Sosnowca ściągały do starej fabryki architektów i wizjonerów, którzy mieli stworzyć z niej tętniące rozrywką i kulturą studenckie centrum. - Coś na kształt dzielnicy klubów przy ul. Stodolni w Ostrawie, która też wcześniej wyglądała jak getto. Niestety, plan się okazał utopią - przypomina Dariusz Jurek, jeden z miłośników sosnowieckiej historii z Forum dla Zagłębia Dąbrowskiego.

Do ruiny, w którą obróciły się hale, przyczynił się syndyk masy upadłościowej państwowego Politeksu (przejął w 1945 roku dobra Dietla), który w latach 90. rozparcelował fabrykę między kilkunastu prywatnych właścicieli - jedni zrobili w nich garaże i magazyny, a inni wydali na pastwę złomiarzy. Miasto zdążyło 17 lat temu uratować dyrekcję przędzalni, którą podobnie jak pałac, kościół i szkołę udało się wpisać do rejestru zabytków.

- Do dzisiaj nikt w Katowicach nie rozwiał naszych wątpliwości, czy przędzalnia była objęta ochroną konserwatorską. Bardzo mi żal, że zabytku już nie ma. Trudno się z tym pogodzić - mówi Jadwiga Korzeniewska-Ozner z Powiatowego Inspektoratu Nadzoru Budowlanego, która po monitach mieszkańców od kilku lat zajmowała się sprawą. Ekspertyzy potwierdziły, że hale doprowadzono do ruiny. Mogły zawalić się, groziły katastrofą. Właścicielom (którzy zarzekali się w PINB, że nie kupili od syndyka zabytku) zależało na ich wyburzeniu.

Hale zabytkiem nie są

- Musieli wiedzieć, co kupują. Problem w tym, że przed laty wojewódzki konserwator zabytków w rejestrze umieścił z nazwy tylko budynek dyrekcji, natomiast dołączona mapa wyraźnie wskazuje teren całego zakładu - objaśnia Paweł Dusza, naczelnik wydziału kultury w Sosnowcu. Pamięta, że interpretacja, co w sosnowieckiej przędzalni naprawdę podlega ochronie, oparła się o samego Tomasza Mertę, wówczas generalnego konserwatora zabytków, który 2010 roku zginął w katastrofie smoleńskiej.

Barbara Klajmon, śląski wojewódzki konserwator zabytków w Katowicach, mówi, że z fabrycznymi halami jest podobnie jak z przykościelnym cmentarzem. - Same w sobie zabytkiem nie są, ale leżą w granicach obszaru chronionej budowli. Dlatego przed wyburzeniem hal postawiliśmy warunek, żeby ocalić jedną frontową ścianę przędzalni wraz z fragmentami konstrukcji dachu. Na tej podstawie możliwe jest odtworzenie hal, które miały powtarzalną konstrukcję - Barbara Klajmon zapewnia, że dzisiaj dokładnie sprawdzi, czy rozbiórka przebiega zgodnie z wytycznymi konserwatora.

Sosnowiec tymczasem pośpiesznie ogłosił konkurs na miejskiego konserwatora zabytków. - Zależy nam, by wojewoda przekazał uprawnienia konserwatorskie specjaliście, który będzie na miejscu pieczołowicie dbał o zabytki Sosnowca - zapowiada Paweł Dusza i dodaje: - Mamy sygnały, że zatrważająca jest sytuacja na zabytkowym dworcu carskim w Maczkach, gdzie w ruinę zamienia się nieobjęty rejestrem budynek komory celnej. Jeśli nikt nic nie zrobi, to wkrótce i ona podzieli los przędzalni Dietla!

Click to expand...