Oeverloos Stationsgebied
Zolang er nog over het Stationsgebied gesproken wordt - en ik schat in dat dit nog wel enkele jaren doorgaat - kun je ook nog wel een boek over dat project recenseren. Zeker wanneer dat boek verplichte kost is voor alle nu betrokkenen. Wanneer je wilt weten waarom Arie Brienen van de Jaarbeurs steeds vrolijker ging kijken wanneer het slecht ging met het UCP en of Ivo Opstelten of Annie Brouwer de betere dossierkenner was en waarom precies het UCP in maart 2000 klapte moet 'Water in de singel' van Jan Daan Hillen lezen. In opdracht van Corio verscheen het boek in 2007.
Het boek bestrijkt grofweg de periode 1995 tot en met het referendum in 2002, weet u het nog, visie 1 of visie A. Het sluit aan op het eveneens in opdracht van Corio geschreven boek 'Bezeten van Ruimte en Macht' van Max Dendermonde, dat in 1996 werd uitgegeven. Dat handelde over de bouw van Hoog Catharijne. Uit beide boeken wordt duidelijk waarom de gemeente, Corio, NS en de Jaarbeurs elkaar eigenlijk in een gedwongen omarming houden bij de realisatie van het Stationsgebied. Welke vorm er ook aan wordt gegeven: de gemeente alleen, een ontwikkelingsmaatschappij, samenwerkingsovereenkomsten, Utrecht City Project, omdopen tot project Stationsgebied, uiteindelijk zijn er verschillende belangen die in de samenwerking zodanige wrijving opleveren dat het steeds weer fout loopt. En in dat geval de klassieke reactie van vragende en verbijsterde raadsleden, in het nauw gedreven wethouders en teleurgestelde partners. Meest opvallend is dat de gemeente vervolgens weer opdraait voor kosten van juristen, organisatieadviseurs en stedenbouwkundigen. Uiteindelijk is het Riek Bakker die met haar gebouwenporno op maquettes het verste komt, totdat dat trucje ook weer uitgewerkt is.
De auteur laat in het voorwoord weten dat hij zijn boek geschreven heeft op basis van de gesprekken die hij gevoerd heeft en de raads- en commissievergaderingen waar hij bij aanwezig was. Terecht zegt hij dat hij een subjectieve waarheid kan hanteren, namelijk die van zijn gesprekspartners en die van zichzelf. Corio blijkt in het verhaal wel een erg onschuldig lam, maar dat is dan ook zijn opdrachtgever. Gerard Groener, de huidige CEO van de eigenaar van Hoog Catharijne, is een van de hoofdrolspelers in het boek. Eind juli werd hij nog geïnterviewd door het AD over zijn winkelcentrum, waarover later meer. De werkwijze geeft wel meer zicht op het specifieke belang van elke partner in het UCP. Zo laat de Jaarbeurs van begin af aan weten dat men wel meepraat, maar geen financiële verantwoordelijkheid wil en kan dragen. Het beursbedrijf staat voorop. Natuurlijk was het wel belangrijk dat men de kantoren aan de Graadt van Roggenweg kon realiseren, en dat buiten het UCP van destijds. De Jaarbeurs vaardigde ook nooit zijn eerste man af naar de overleggen. Arie Brienen was de financiële man en werd pas later de algemeen directeur. Peter Rosier nam zijn plaats in. De NS, ook een partner, concentreerde zich op Utrecht CS en had daar ook de gelden voor van Verkeer en Waterstaat. NS Vastgoed vond het realiseren van kantoren op NS-grond, zoals straks het Stadskantoor, belangrijker dan een looproute vanuit de stad naar haar sporen. Het woord looproute is juist het sleutelwoord bij Corio. Winkels, winkels en nog eens winkels is de core business van deze vastgoedgigant. Alleen door die bril werden alle plannen bekeken. Blijft over de gemeente, die al snel met wensen als water in de singel en woningen komt, wat de andere drie partners totaal niet interessant vinden.
Wie al wat langer in de Utrechtse politiek meeloopt komt veel bekende zaken tegen. Hoe kijken de partners tegen de politiek aan, de opkomst van Leefbaar Utrecht. Voor mij ook weer een déjà vu om te lezen dat op het moment dat wethouder Jan van Zanen een persconferentie gaf over het ploffen van het UCP, Leefbaar Utrecht het persbericht hierover al had verspreid. De partij kon toen het door haar in het leven geroepen UCP Bestrijdingsfonds alweer opheffen. Sterker nog, vanaf 2001 werd Walther Lenting van die partij projectwethouder. Hij komt uitgebreid aan bod in het boek. Interessant is ook de stand van zaken nu en de inspanningen van de verschillende partijen eens aan te leggen tegen de historie. Een derde boek kan wat mij betreft niet uitblijven.
Zoals beloofd nog terug naar Corio en Gerard Groener. Voor wie het nog niet wist, het ging in 2000 mis omdat de Jaarbeurs meer dan 1000 m2 winkels op haar terrein wilde realiseren. Corio kon dat niet over z’n kant laten gaan, het was een regelrechte bedreiging van de positie van Hoog Catharijne. In het interview met het AD van eind juli zegt Groener: “het winkelcentrum van de toekomst is geen winkelcentrum meer, het wordt een place to meet, je moet er vooral kunnen ontspannen. Alles is via internet te koop, het winkelcentrum zoals wij dat nu kennen is over vijftien jaar volslagen ouderwets.” Wordt Hoog Catharijne dan toch dat 'Urban Entertainment Center', dat de Jaarbeurs ooit wilde worden?
Water in de Singel - Vijftien jaar oeverloos in het Stationsgebied van Utrecht
Jan Daan Hillen, Rotterdam 2007
Geschreven en geproduceerd in opdracht van Corio Nederland Retail.